Zakwaszanie gleb bez wątpienia ma negatywny wpływ na produkcje roślinną. Konsekwencją nieuregulowanego odczynu gleby jest m.in. zmniejszenie dostępności składników odżywczych oraz wpływ na zdolność gleby do zatrzymywania wody. Skutkiem tego jest obniżenie plonów i pogorszenie ich jakości. Poznaj przyczyny zakwaszenia gleb oraz metody badania odczynu gleby dla lepszego ustalenia rodzaju i dawki stosowanego wapna.
Przyczyny zakwaszenia gleb w Polsce
Zakwaszenie gleb – podobnie jak niedobór wody czy składników pokarmowych – może w znacznym stopniu ograniczać produkcję roślinną. Przyczyny tego są zróżnicowane i wynikają zarówno z naturalnych procesów, jak i działalności człowieka (tzw. czynniki antropogeniczne).
Jedną z głównych przyczyn zakwaszenia gleb jest zintensyfikowana produkcja rolnicza, w szczególności stosowanie nawozów azotowych w formach amonowej oraz azotanowej. Działanie zakwaszające glebę wykazują także nawozy naturalne tj. gnojowica czy obornik, przy czym ten pierwszy większe. Na zjawisko to wpływa również działalność człowieka związana z zanieczyszczeniem gleb przez przemysł, transport oraz działalność gospodarczą. Emisja zanieczyszczeń atmosferycznych, takich jak dwutlenek siarki i tlenki azotu, osadzają się na glebach, powodując zakwaszenie.
Należy również wspomnieć o naturalnych procesach, które mogą prowadzić do zakwaszenia gleb. Pamiętając, że ponad 90% gruntów ornych w Polsce to gleby powstałe z kwaśnych, polodowcowych skał osadowych wiemy, że występuję na nich intensywne wypłukiwanie zasadowych kationów. Zjawisko to przybiera na sile w okresie jesiennym ze względu na zwiększoną ilość opadów atmosferycznych. Do obniżenia pH gleby dochodzi stale i związane jest to także z wietrzeniem minerałów, rozkładem substancji organicznej czy powstawaniem kwasów organicznych jako produktów mikrobiologicznych przemian związków azotu i siarki.
Jakie pH jest optymalne dla roślin?
Odpowiednie pH gleby jest kluczowe dla zdrowego wzrostu roślin. Optymalne pH gleby dla roślin różni się w zależności od gatunku, jednak większość z nich wymaga odczynu w zakresie 5,5-7,5, czyli od lekko kwaśnego do obojętnego. W zależności od klasy gleby, jej pH powinno mieścić się we wskazanych poniżej przedziałach:
- Gleby bardzo lekkie – pH = 5,9-6,0
- Gleby średnie – pH = 6,6 – 6,8
- Gleby ciężkie – pH = 7
W przypadku zbyt niskiego pH gleby pojawia się szkodliwy nadmiar dostępnego manganu, a także uruchamiają się w sposób niekontrolowany – działające toksycznie – jony glinu. Pierwiastki te wpływają na słabe ukorzenienie się roślin utrudniając ich prawidłowy rozwój. Do skutków zbyt kwaśnego odczynu gleby zaliczyć możemy również m.in.:
- uwstecznienie się fosforu,
- zahamowanie tworzenia próchnicy w glebie,
- narastanie procesów gnilnych,
- nadmierne utlenieni i strata azotu mineralnego,
- zwiększone ryzyko wymarznięcia upraw ozimych związane z nadmiernego uwodnienia roślin,
- tworzenie – toksycznych dla systemu korzeniowego – szkodliwych kwasów organicznych,
- niska dostępność makroelementów (wyjątek stanowią mikroelenty, których niedobory w szybki sposób można dostarczyć roślinom razem z nawozami dolistnymi).
- zmiana stosunków powietrzno-wodnych na nieodpowiednie dla roślin.
- ograniczenie aktywności biologicznej gleby.
Badanie odczynu gleby to podstawa
W celu sprawdzenia, jaki odczyn gleby mamy na danym stanowisku, konieczne jest przeprowadzenie badań gleby. Najskuteczniejszą metodą pomiaru jest jej badanie w Stacji Chemiczno-Rolniczej. Możemy również posługiwać się – mniej doskonałymi – narzędziami tj. pH metrami, paskami lakmusowymi czy płynem Helliga. W chwili badania, gleba nie powinna być świeżo nawożona (należy odczekać co najmniej 2 miesiące po wykonanym nawożeniu) oraz zbyt mokra. Z tego względu przyjmuje się, że najlepszym momentem na badanie odczynu gleby jest czerwiec. Liczba pobranych próbek gleby nie powinna być mniejsza niż 1 próba na 4 hektary pola, przy czym należy uwzględnić zmienność glebową danego stanowiska pobierając z reprezentatywnych miejsc – to znaczy z tych słabych, jak i tych lepszych. Nie należy pobierać próbek ze ścieżek technologicznych.
Zastosowanie się do wskazanych powyżej, podstawowych zasad prawidłowego badania odczynu gleby da Ci wiedze o stanie Twoich pól uprawnych, a tym samym pozwoli na odpowiednie ustalenie rodzaju i dawki wapna nawozowego.
